artist and vision

"Her photographic images are not there to read the world,

but to see a world in them." © Ruth Loos - 2017

With the words "Become who you are" by Simone De Beauvoir in mind, Faryda Moumouh has been working artistically as a visual artist for over more than 25 years, seeking her personal and visual language in the photographic medium, a silver jubilee. Her prior training and studies in Art Schools as De Kunsthumaniora, photography as an evening course of six years and a fulltime education at Sint Lucas Antwerp, have liberated her thinking.

A Master in Audiovisual and Visual Arts, gave her the strength and autonomy to fully stand up for herself and follow her own unique path. It was not self-evident and a struggle, with her Moroccan background. As an atheist and teenager, she found much comfort and recognition, in the words and texts of the Existentialists. Which gave her the courage not to be an object but a subject. Her unique way of seeing, freed her from all kinds of societal expectations, clichés and stereotypical thoughts. Trying to transcend her ethnic identity to be herself above all, became her greatest strength and power as human being and artist.

Every person is layered, as every existence, story or image, that carries stories. Thinking about existence is often looking back to the past as the present or places that connect her to her whole being. It is not about where we came from but where we are going. Faryda Moumouh remains fascinated by history, philosophy, art, migration, identity, (dis)connection, alienation, (un)readability, (un)visibility, geography and various themes that touch her personally as well as move her. Faryda Moumouh engages - through her camera - in a dialogue with a chaotic world that seems to be falling apart more, completely unravelling and dislocating itself. This chaos or visible ambiguity becomes an inspiration, which she tries to elaborate and project visually in her unique visual language and series. Faryda Moumouh has liberated the photographic image. It is an artistic (re)search to a creative practice. Her work has been seen at multiple exhibitions and fairs such as the International Photo Fair Unseen Amsterdam. She is represented by Shoobil Gallery in Antwerp, Belgium.

With a mix of intuitive and experimental images, she connects the world inside and out. The suggestive or associative nature is never far away. Each image is elaborated or manipulated with analogue as digital techniques, materials within a single frame or series. Mixed media and photographic manipulation go hand in hand in Faryda Moumouh's non-conformist visual language. The camera is the sketching tool, with which Faryda Moumouh observes the world and manipulates it to her liking. She departs from her gaze, on foot, by bike, by train. Like an invisible, looking from her biotope and the camera records an environment that becomes elusive and unreadable. That noise becomes a visual reflection in her images. A world that carries with it a complexity perhaps peculiar to this zeitgeist. A world that connects as it blinds, isolates as it confuses and has a dissolving effect on a society as a collective and individual.

Faryda Moumouh explores a photographic stratification that she deliberately manipulates and rebuilds. A fluid illegibility as a guide, becomes a clear, visual landmark. In a contrarian way, she likes to puncture the technical limitations of one image from a world not made by one image. Nothing can be captured from a single point of view. Piercing the one-dimensional gaze as an artist, is a major goal. The power of alienation is the negation of perception and brings it to new(re)constructions. Associative thinking influences the way she looks and selects. She makes crossovers between different layers and meanings, inside as well as outside the photographic image. It is a tension between breaking down new layers in images as well as building up and restoring them. The deconstruction becomes a reconstruction, as a visual translation of a visible miscommunication in a society.

The Tower of Babel is a current concept, due to confusion and Cancel culture on many digital platforms. These echochambers or digital reflections, seem to be reflected into the (real) physical world. Everything is reconstructed away according to everyone's truth, opinion, or point of view. The photographic image as a starting point and nothing more ... digging into the layering of an image, in dialogue with other images as its own projection of that unclear, impenetrable if unreadable environment.

She wants to get under the skin of the visible world, drill down to the abstract and unknowable essence that gives direction to all the visual noise around us. Instead of boning out the image, she multiplies and mixes it, creating a seemingly indecipherable complexity. And precisely where her work threatens to lose connection with the photographed image, meaning emerges.

"Fluid ambiguity" is the word the Belgian photographer herself uses to describe her work. There are layers in it that cannot always be separated. Together, they set an atmosphere and give rise to associations and narratives. It is visual polyphony that demands careful navigation on the part of the viewer. - Copyright by Edo Dijksterhuis – PF Fotografie Magazine – November 2021 - Translated with DeepL.com

Quand l’age d’or est devenu noir?

Les femmes en silence 2025

door Faryda Moumouh - series L'Age d'or, femmes en silence - 2025

L’age D’or of de gouden eeuw van de fotografie is de 19eeuwse ontwikkeling van het medium fotografie in Groot Brittannië als Frankrijk. Het was een ware revolutie als visuele en artistieke aardsverschuiving. Zelfs de kunstschilder voelde zich bedreigd door het fotografische beeld. En ging net de dialoog aan met dit nieuwe medium. Deze gouden eeuw van de fotografie van zowel een mentale als technische verandering, werd ook de manier van kijken naar een wereld. Een wereld die 'objectief' werd vastgelegd en machinaal werd uitgebeeld. Omdat dit alles zo technisch werd onderbouwd, met de ontwikkeling van lichtgevoelige dragers in dialoog met technische kijktoestellen en lenzen, was de fotografie in de 19de eeuw een mannelijke bezigheid. Wetenschappers, ingenieurs, oogspecialisten en kunstenaars bundelden hun krachten om tot een kijktoestel te komen dat de wereld waarnam zoals het oog maar ook die wereld definitief kon vast leggen op (licht)gevoelig papier.

De 19de-eeuwse fotograaf was een man met de uitzonderling van een paar vrouwelijke fotografen. Deze fotografen kregen de kans om hun omgeving weer te geven en vast te leggen dankzij de fotografie. Deze omgeving uit deze gouden eeuw wordt een mannelijke wereld met een waarnemende blik vanuit een mannelijk standpunt benaderd. De 19eeuwse blik is een witte, Europese, mannelijke blik die op zijn bevoorrechte wijze naar die wereld mag en kan kijken.

De mannelijke fotograaf ging op stap met zijn zware, houten camera en statief. Een visuele verschijning in het straatbeeld van de 19de eeuw, een gekke en eigenzinnige verschijning, soms verborgen onder een zwarte, lichtdichte doek om de wereld de bekijken en scherp te stellen op het glasplaat. Een wereld die letterlijk werd stil gelegd in de waarneming. De technische beperking van een lange sluitertijd bepaalde de diverse onderwerpen die best statisch waren of niet bewogen.

Hierdoor kregen vele Europese hoofdsteden de kans om vast gelegd de worden als een foto en herinnering voor de gehele familie thuis. Leuke beelden om verder gereproduceerd te worden als echte toeristische bestemmingen of trekpleisters voor de nieuwe bourgeoisie die ook op zoek waren naar hun Europa net als de rijke adel en hun eigen Grand Tour. En is de mannelijke fotograaf een stille maar zichtbare waarnemer en observeert hij en zijn camera de wereld vanuit een afstandelijk standpunt. De technische beperking van zo’n logge camera met zware statief, zorgde voor letterlijk een fysieke afstand tussen kijker en waarnemer en het onderwerp of object.

Deze mannelijke blik wordt de blik naar de wereld. Hij gaf de visuele vertaling van zijn blik naar steden, locaties, onderwerpen, architectuur, historisch erfgoed, klassieke sites, plaatselijke rituelen en voorwerpen en als het technisch kon, menselijke figuren. Deze menselijke figuren werden tevens vanop afstand vastgelegd of gefotografeerd in een daglichtstudio, met de nadrukkelijke vraag ‘stil te staan’ en niet te bewegen.

De gehele 19de-eeuwse fotografie of zogenaamde waarheidsgetrouwe documenten waren een bevoorrechte blik van de blanke man. In hoeverre is dei fotografie nog werkelijk objectief? De visuele beeldcultuur is te lang een eenzijdige blik geweest doorheen de geschiedenis. De mannelijke waarneming werd de norm en de objectieve blik. En toonden zij de culturele waarneming als de blik naar de Europese als Niet-Europese culturen. De mannelijke, blanke blik werd de wereldlijke blik. Van ik versus de ander. Die doorheen de tijd ook een oordelende blik werd. Een blik van rassen, etniciteit, exotisme en oriëntalisme. Maar ook een raciale blik die van een klassensysteem met een onderscheid tussen ras, afkomst en oorsprong. En zo een raciale blik wordt op de wereld en zijn culturele diversiteit die als stereotype beeld of norm wordt vorm gegeven. Norm en een eendimensionale weergave. Eén soort volk, één soort groep, één soort etniciteit, één soort… Geen nuance maar ook niet hun blik of hun waarneming. Niet hun verhaal dat wordt gevisualiseerd. Ze worden fotografisch opgeëist en worden visueel bezit van de Westerse, blanke mannelijke blik.

De Niet-Europese culturen worden gecultiveerd vanuit een soort curiositeit, exotisme als een soort studieobject, een object dat wordt onderzocht en vastgelegd. Geen nadruk op het persoonlijke of het menselijke aspect achter deze exotische objecten maar (be)oordelend vanuit die witte, westerse blanke blik. Andere culturen werden exotisch als soms erotisch benaderd. Vanop afstand benaderd en ‘geobjectiveerd’. Mindere mensen met primitievere waarden…Of ze werden gebruikt als ‘illustraties’ door stereotype weergaves en uitgebeeld in stereotype klederdracht. Van object naar bezit vastgelegd in de chemie van de fotografie. Zonder het besef wat het fotografische beeld concreet zou zijn, wat de functie was of eventueel bestemming.

De mannelijke blanke blik werd het referentiekader om de wereld te begrijpen, volgen en uit te beelden. Dit nieuwe medium werd een revolutionaire techniek die de Europese als exotische beeldcultuur begon vorm te geven en zo de blik enerzijds trachtte te verbreden als opleggen. Met boven de toonbank de verkoop van portretten, landschappen, stadszichten, architectuur als toepassingen in de academische wereld en de ontwikkeling van nieuwe technische varianten zoals ‘de stereofotografie’. Onder de toonbank ontstond er een ‘illegaal’ circuit van fotografie met pornografische als erotische ondertoon.

De 19de-eeuwse blik is de blik van de kolonist, de overheerser, de bezitter. Dit besef verandert het kijken naar de fotografie uit deze eeuw. Deze wereld en fotografische documenten worden minder objectief en zijn selectief in waarneming en ervaring.

En doet ons het exotisme uit die 19de eeuw anders ervaren. Er hangt een zwarte blinde vlek over die gouden eeuw van de fotografie.

Toch waren er leergierige vrouwelijke fotografen in deze gouden eeuw van de fotografie zoals Julia Margaret Cameron, Anna Atkins, Margaret Bourke-White, Frances Benjamin Johnston met een eigen unieke en vrouwelijke blik. Stille getuigen van een 19de-eeuwse wereld rondom. Die pas in de 20ste eeuw tot zelfs 21ste eeuw hun uiteindelijke plek in de fotografiegeschiedenis kregen.

Ik ging zelf graven in die fotografische periode uit de 19de eeuw, waar de ‘Marokkaanse Vrouw’ werd afgebeeld als object en curiosa. Gefotografeerd door blanke mannen achter hun camera. Eén thema heette zelfs ‘La femme Marocainne’. Misschien wel een verheerlijking van de exotische of Midden-Oosterse vrouw. De andere vrouw die ver en onbereikbaar lijkt vanuit de mannelijke blik bekeken natuurlijk. Alsof de vrouw in één beeld gevat kan worden? Maar vroeg deze vrouw om gefotografeerd te worden? Het zijn stille vrouwen, zwijgzaam kijkend naar een vreemde machine, met een man achter die machine. Niet wetend wat er gebeurt.

Die stilte, dat zwijgzame en passieve ondergaan, is wat me raakt in die foto’s. Een stille en passieve houding in die stille nederige lichaamstaal om gewoon te ondergaan. De fotograaf die het anonieme onderwerp visueel aftast, bekijkt, onderzoekt van achter zijn houten camera. De Marokkaanse vrouw wordt waargenomen en vastgelegd. Met een dubbele ondertoon van object en visueel onderwerp. Niet gevraagd aan de vrouwen of ze wel gevat willen worden in het beeld, de camera of mannelijke blik? Al dan niet bedekt met een sluier of niet. In het straatbeeld vastgelegd of net de dag-lichtstudio. Met een man alleen in de ruimte of niet? Was er een broer aanwezig die toezicht hield, was er een vader … de vrouwelijke waarneming vanuit een mannelijke blik die ‘De Marokkaanse Vrouw’ uit de 19de eeuw wou vastleggen... Deze vrouwen werden - in hun vervreemding voor het medium fotografie - voor de camera geplaatst. Hebben ze ooit het beeld of afdruk van het negatief gezien en zelf bekeken? Kenden ze de visuele vertaling van hun uiterlijk, hun zijn, hun lichaam en hun visuele verschijning? Ze verdwenen in anonimiteit, zonder naam of echte subjectieve identiteit. Ze werden gereduceerd tot een curiosum, een etnisch object, een vrouw van een andere cultuur. Een ander land, een vreemde origine…

Deze vrouwen blijven eeuwig in die anonimiteit steken van het fotografisch verleden. Zelfs de fotografen zijn niet meer te traceren. Anonimiteit als identiteit. We zullen nooit weten wie ze waren, noch de fotograaf als de vrouwen voor de camera’s. Het subjectief maken van deze vrouwen blijft een onmogelijkheid in deze tijd. Het zouden mijn vroegere zusters of tantes geweest kunnen zijn… als nieuwe personen koppel ik hen terug aan mijn achtergrond of verhaal. Een groepsfoto gemaakt vanuit het verleden met anonieme beelden uit de geschiedenis van de 19de-eeuwse fotografie. Deze vrouwen terug een plek geven in het fotografische beeld. Een verbinden van de 19de eeuw met de 21ste eeuw. Het verbinden van een vrouw en een vrouwelijke blik combineren met een vrouwelijk zelfportret dat ook in anonimiteit besloten zit door sluiers en donkere bril. Ik verdwijn mee in de tijd en het verleden om mezelf te zien als een schaduw opgelost in het fotografische beeld en de anonimiteit van deze vrouwen.

"Ik zag mezelf als schaduw die geen zin had." Quote van Fernando Pessoa

Still a life, 2025

By Faryda Moumouh - Series Still a life - Work in progress ...

‘Still a life’ is a layered if personal title. This one speaks of the power of still being alive. Though it is also about the urge to persevere and fight. It is a reflection to a post-it that I intuitively wrote down as a human being. After my better half ended up in the ICU.

The urge to grasp life (again) and fight for everything you hold dear. Even though at that moment you experience an instinct or primal force and function on autopilot. There is also a sense of survival. How life challenges us again to keep going from a subconscious way of being. My life stood still but society raced on. We are all still living forces, though the confrontation has also been hard with how there is little time to really stand still. Our society has no time to stand still.

We must keep up or we will fall silent or be overturned and crushed. The need to stand still was then a real necessity. Even if this was only for three months. The rush was reactivated afterwards, as if you could take on the world again, though in retrospect this seems to have been a complete illusion. This series just seeks stillness, seeks peace, seeks fragility, vulnerability, and reflection.

The works therefore also become layered ‘still life’. Nothing constitutes a more beautiful metaphor for standing still in life as a photograph. A pure snapshot from a life. A precious representation of time frozen. A memory immortalized in the image. That was once the power of the photographic medium, standing still and freezing time as something that no longer moves. The moving becomes static and seems to dwell in the same mode forever.

The photographic medium now seems to be more a more swallowed up in the chaos of time and fleeting digital files that are scrolled on but no longer viewed, only consumed by a very compelling if fleeting gaze. Social media has transformed a photo as a fleeting jpg to see even more images in a single minute's time. The photo becomes an impression of an impression. The photo is a blurred file that is forgotten after 30 seconds. The memory is a fleeting shadow in the distance.

The confrontation with death and, thankfully, life, literally makes a person stand still. We freeze in our own moment. Everything becomes relative and essence becomes necessity. These experiences make life meaningful and give strength. The stillness and vulnerability as pure resilience to recover, rest, undergo and follow the rhythm of the body. This work is a philosophical if humanistic approach about the quiet life, or still-life. Works form a memory like a real still life, constructed from everyday objects, linked to a photograph as a remnant of a moment. The photograph is the physical link of frozen time.

This work is an organic follow-up to the series ‘At 22:21 PM’ (At 11:21PM), where the moment of life and death but also struggle is depicted. This series is the philosophical and personal visual reflection on time afterwards. When in parallel universe seems to function between stasis and speed, between calm and chaos, between remembering and letting go, between progress and stagnation, between present or the moment and the future. Capturing life as a still life. Need for peace, calmness, distress, and timelessness and undergo the transience and fragility of life.

The alienation with your own self, your own fragile moments and experiences as the pressure and indifferent approach of society as an environment. Not feeling understood in how life just now dares to throw itself back on itself just because death hung over life like a second, but thankfully driven back thanks to the urge to live and the instinct to survive.

In such a moment, life becomes small and humble, with moments just a natural collection of mundane actions. The moment of getting up and caring as a cup of coffee, a moment of walking, turning a corner. A moment of waking up and living this realization to the full. Suddenly, simple actions become a constant hold. A stable factor in a struggle for life. A steady rhythm of simple habits emerges that just give comfort and strength. Life as a quiet life, built on routines. Reduced to the essentials. A heavy but also rewarding awareness and experience. Which are then photographically elaborated into personal quiet lives.

The urge for this inner silence is a task to think and work with even further. To see this sensitive experience as a period of strength and vulnerability, (re)recognize it and work this out visually to arrive at a positive and constructive story. To also hold on to this strength and not be swept away in the rush of these times. My camera is my guide and my moment of stillness. It is my personal tool to express everything visually. To connect myself with that rat-race but at the same time to grab hold of and engage in a dialogue with anyone who dares to stand still with the image. As the name suggests, a still life is a representation of a still piece of everyday life.

Happy still alive, a life.

Translated with DeepL.com

" De stillevenruimte draagt de eerste basismetafoor van de eindigheid: het verdwijnen. Deze metafoor activeert en mobiliseert de tweede primitieve eindigheidsmetafoor die het leven van de dingen zelf is: het vergaan."

"Het stilleven vertelt het eenvoudige verhaal van wat de tijd doet met mensen en dingen. Het portretteert niet het ding of de dingelijkheid, maar vertelt en toont wat er met de dingen gebeurt. In het atelier van de schilder liggen de dingen misschien stil, maar in zijn beeld bewegen ze."

Reconstructed Views

door Faryda Moumouh - Series Transcultural Layers 2024

' Transcultural Layers' is een visuele reconstructie van verschillende gemaakte beelden in dialoog met eigen persoonlijk verzamelde objecten zoals zand en stenen uit diverse landen. Het verzamelen van aarde en grond uit diverse plekken in de wereld. Is een manier om enerzijds geconnecteerd te zijn met plekken waar ik kom. Anderzijds is het een fysiek bewijs van ergens geweest te zijn als het relativeren van het concept 'grond, oorsprong, geografie en het fysiek willen verbonden zijn met één specifieke plek.

De camera is een ander schetsinstrument om me met herinneringen en ervaringen te verbinden. De kijker en verzamelaar van visuele momenten in de tijd. Als fotograaf ben ik tevens een verzamelaar in beelden en zoek en tast ik naar een beeld dat verder kan groeien en transformeren naar een ander beeld. Mijn zijn word keer op keer gereconstrueerd door ontmoetingen, plekken, mensen en ervaringen. Deze vertalen in visuele antwoorden zijn deels de kracht en drang om met de camera grip te krijgen op die complexe wereld.

Mijn waarneming is steeds in beweging en nooit definitief of wordt nooit bepaald door het beslissende moment. Het construeren als deconstrueren van beelden, vormen een basis naar een persoonlijke als authentieke beeldtaal. Ik zie het leven als iets organisch dat niet statisch is dus mijn waarneming kan ook nooit statisch zijn maar is in beweging. De Reeks Transcultural Layers is hier een visueel antwoord op. Ik word als mens en individu gevormd door zovele lagen, ervaringen in beeldend als inhoudelijke input.

Culturele achtergronden zijn vormgegeven vanuit diverse input zoals ouders, grootouders, vrienden, familie, opvoeding, plekken, religie, ervaringen, ontmoetingen overal en nog meer door studie, onderwijs en culturele bagage zoals literatuur, kunst en filosofie. Het leven is een constructie die steeds kan gereconstrueerd worden. Ook identiteiten als ervaringen worden opgebouwd en soms weer afgebroken, laag per laag. Elk mens of individu wordt op deze wijze opgebouwd en draagt zijn of haar verhalen en identiteiten mee. Geen enkel verhaal is zuiver of concreet omlijnd. Elk individu is hybride, vaag en onscherp en gelaagd in opbouw. Net als een geschiedenis of maatschappij een verzameling is van verhalen en een multiculturele weergave wordt die inderdaad complex is in opbouw. Lagen die zichtbaar zijn maar ook onzichtbaar, gedeeld als verborgen. De reconstructie van duizenden stukjes die samen ontstaan en zo verder bestaan in het fotografische beeld.

Het uitzuiveren van identiteiten kan leiden tot nieuwe manieren van vakjes-denken. Mensen willen vat hebben op de wereld rondom hen, die erg chaotisch wordt ervaren. Niets is duidelijk of helder en alles is verwarrend. Grip krijgen op die verwarring is wat mensen meer lijken te zoeken. Hierdoor zijn we terug beland op eenduidig denken en het benoemen van namen. Het uitzuiveren van mensen aan de hand van hun identiteit, religie, etniciteit, gender, bakent hen ook af tot vooral die éne naam of identiteit. Is dit de oplossing op de chaos in deze wereld. De mens reduceren tot een specifieke betekenis en niet meer die complexe gelaagdheid of diverse verhalen uitdragen. Ik omhels die chaos, die hybride wereld in al zijn complexiteiten en probeer ook die onduidelijkheid visueel uit te beelden in de reeks Transcultural Layers. Waar de wereld continu in transitie is en gevormd wordt door elke mens met zijn of haar verhaal als achtergrond, waardoor alles continu verandert.

"De precieze denker

Wiens ziel in duizend stukken ligt,

Duizend stukken die niet eens bestaan..."

Quote van Fernando Pessoa

De complexiteit van een realiteit, 2023

door Faryda Moumouh - Series Complexity of a reality, 2023

De realiteit is een complexe wereld geworden. Politici vertellen hun 'eigen' waarheden want de feiten zijn relatief geworden. De chaos leidt tot vervreemding van die realiteit. Parallelle werelden lijken elkaar te bevechten. De wereld lijkt in transitie en we evolueren naar bekvechtende brulapen, die elkaar neerhalen, beledigen, bespotten, kleineren om op deze wijze wat zelfbevestiging en ego te behouden. Dit wordt natuurlijk makkelijk gemaakt door alle Social Media-platformen. En die complexe wereld wordt meer en meer zwart/wit. Een wereld waar het denken alleen maar lijkt te groeien of evolueren richting een denkpatroon tussen goed en slecht, ik en de ander, wij en zij…. Een wereld die geïsoleerd in vakjes, het wereldbeeld lijken te vormen.

Misschien is zelfs het woord ‘Wereldbeeld’ al gepasseerd en lijkt dit thuis te horen in de 20ste eeuw, waar een samenleving nog naïef was om te geloven in werelden met verschillende beelden die elkaar ruimte gunden om te zijn.

De realiteit is hard geworden, zonder nuance of zachtheid. Een complexe verzameling van kleine frustraties, haat, wantrouwen en achterdocht. Is het vertrekpunt een start geweest rond 2001, toen we geconfronteerd werden, als wereld, met zware terreur en we plots in een nieuwe wereld zaten, na 9/11? Deze wereld is het begin van polarisatie geweest. Een wereld voor of tegen ons zoals de toenmalige Amerikaanse President G. Bush Jr sprak. En ja, die beelden staan op ons netvlies gebrand. Een beeld dat zelfs als Hollywoodiaans kan ervaren worden, gecreëerd in de studios. De Twin-towers in New York, werden bewust doorboord door twee passagiersvliegtuigen. Ze vlogen in brand en stortten als pure kaartenhuisjes in elkaar. Zwarte silhouetten sprongen uit ramen hun dood tegemoet. Een wereld die plots wel erg zwart/wit werd. Deze gruweldaad is nooit te verdedigen en inderdaad een symbolische aanslag geweest op het Vrije Westen en de Verenigde Staten.

Plots werden allochtone groepen jammerlijk gereduceerd tot hun geloof of enkel de religieuze identiteit. De Moslims en deze groep werd plots op gehele wereldschaal ter verantwoording geroepen. De Moslims, een gehele groep reduceren tot enken hun religie, hoe narrow-minded konden we in het Westen zijn. Alsof zo’n complexe groep van diverse mensen met allochtone roots, plots niets meer kunnen zijn of niets meer kunnen betekenen? Wat met atheïstische allochtonen, wat met geshockeerde allochtonen, die die terreuraanslagen ook als traumatisch ervaarden… Alsof het ééndimensionale denken plots overneemt. En een gehele groep enkel nog maar samen valt met hun geloof? Het ontmenselijken is begonnen…

Maar een vrije wereld is complex, is gelaagd en is grijs met vele nuances van grijzen naar zwart en wit. Een ware kleurenkaart die alle tonen en tinten wil vertegenwoordigen. Een wereld waar we als individu de ruimte mogen krijgen onszelf te zijn of te worden geeft een divers en verscheiden wereldbeeld of wereldbeelden. Met vele kleuren en achtergronden die een samenleving vormen. Een democratische wereld is moeilijk, verwarrend en ingewikkeld, net omdat elke stem telt, elk standpunt telt, elke mening telt…elke nuance het verschil kan maken. Een democratisch wereldbeeld is een open wereld waar elk individu meer is dan één bepaalde identiteit. De democratie is met momenten een verzameling van vele visies die naast elkaar bestaan. Is dit makkelijk? Natuurlijk niet, een makkelijke wereld is een autoritaire of dictatoriale wereld, waar één persoon spreekt en dicteert voor alle anderen.

Willen we de democratie en de vrijheid en autonomie verdedigen, hebben we nood aan nuance en gelaagdheden. Hebben we nood aan de dialoog en de kansen om mensen met open vizier te ontvangen en te laten zijn. Geen opgelegde beelden meer maar telkens nieuwe dialogen en overbruggingen, cross-over denken en elkaar versterken.

Elke blik of waarneming in dialoog laten gaan met elke andere blik of waarneming en die complexe wereld leren aanvaarden en net die complexiteit (h)erkennen als bewijs van ‘de democratie’. Het Post Moderne denken gaf me als student in de jaren negentig van de vorige eeuw, de hoop en de vrijheid om net te zijn wie ik wou zijn. Een wereld die elk verhaal naast het andere verhaal kon begrijpen, erkennen en ook omhelzen. Elk verhaal werd verteld. Elke visie werd gedeeld, zonder een angst om gecanceld te worden.

Ik had hoop als student dat we meer en meer het individuele als schakel zagen met het collectieve en dat deze twee krachten elkaar konden versterken. Sterk staan in een collectieve gemeenschap net door kans jezelf te zijn als volwaardig individu.

In de 21ste eeuw lijken deze twee krachten elkaar de das om te doen? Het collectieve van de groep, natie en identiteit lijkt het helemaal over te nemen. We vormen ons eigen collectief clubje via allerlei digitale platformen waar we in ons veilig clubje, elkaars visies blijven bevestigen en niet meer bevragen. Als mens en kunstenaar ben ik ongerust over de toekomst en het democratische gedachtengoed. Het groepsdenken neemt het als kracht, terug over op de individuele kracht. Ik voel dat we de complexe democratische samenleving niet meer aankunnen? De complexiteit van een diverse samenleving niet meer aankunnen? En om dit terug onder controle te krijgen alles aan het vereenvoudigen zijn. De simpele oneliners, de simpele zinnen, boutades, zonder betekenis, verhaal of diepgang nemen het terug over. Een wereld die inhoudelijk wordt gereduceerd tot een zinnetje of icoontje.

Geen openheid meer en geen dialoog maar stamvorming als echt oermensen uit het verleden. Stammen die worden opgejut ten opzichte van elkaar. Waar gaan we naartoe? Kunnen we ons oer-brein niet meer opvoeden, zodat we de complexe wereld rondom terug aankunnen. De hybride blik waarin we onszelf continu verbeteren. We zouden weer terug in de wereld of samenleving moeten durven staan. Elkaar als link en brug zien in dialoog met elkaar. Maar de drang om weg te vluchten van die wereld, in een veilige bubbel, lijkt meer en meer een nieuwe realiteit te zijn. We lijken meer en meer een samenleving van verschillende kleine samenlevingen die bewust naast elkaar lijken te leven. Een democratisch model van aparte groepen die vervreemd naast elkaar willen bestaan. is dit inderdaad de enige oplossing? Ik hoop terug op het uitwisselen van verhalen, blikken en waarnemingen die elkaar voeden en een soort kruisbestuiving kunnen worden zoals ook elk beeld uit deze reeks een visuele kruisbestuiving is tussen verschillende realiteiten en waarnemingen. En vele ervaringen net de verrijking van de blik wordt.

Robert Rauschenberg - Let the world in ...

“I think a picture is more like the real world when it is made out of the real world.”

Robert Rauschenberg

Let the world in, is een reeks werken van de Amerikaanse kunstenaar Robert Rauschenberg, die een soort zielsverwantschap vormen met mijn eigen visuele blik naar de wereld. Hij maakte immense doeken, combines en objecten als vertaling van zijn wereld en zijn blik.

Als kunstenaar herinnerde ik hem als een cruciaal overgangsfiguur tussen het Abstract Expressionisme opgestart in de jaren vijftig tot het ongeremde Pop Art of New Realists, hoe ze zichzelf eerst noemden, in de jaren zestig van de 20ste eeuw.

Robert Rauschenberg was wat op de achtergrond geraakt na mijn studies, eind jaren negentig. Sinds ik zelf op zoek ben naar een visuele projectie van mezelf en de wereld als omgeving, ervaar en ik zelf doelbewust diverse blikken als standpunten naar de wereld als naar mezelf toe. Een mix van nieuwe beelden die een nieuwe vertaling worden in dialoog met elkaar, binnen

hetzelfde beeldframe. Beelden (re)construeren en elkaar laten overlappen.

Ik voelde plots een intuïtieve verwantschap met Robert Rauschenberg's werk, nadat ik dit door toeval opnieuw ontdekte. Ik zag zijn werk terug in een kleine galerie in Düsseldorf, Duitsland. Zijn werk leidde tot een visuele als innerlijke connectie met wat ik maakte. Het werd een communicatie tussen mezelf en zijn werk, een communicatie tussen mezelf en Robert waar zijn werk de brug wordt tussen mijn wereld en zijn wereld. Een visuele conversatie tussen beelden is zijn kracht, hoe hij de wereld in zijn werk stak en elke kijker zijn of haar wereld liet projecteren in de wereld die hij verzamelde. Het ruis proberen te visualiseren rondom is ons gemeenschappelijk

zijn in een tijd van verandering en chaos.

Een onzichtbare link of band met een kunstenaar via zijn eigen werken, die er niet meer is. Die plots terug levendig is geworden door zijn sporen in zijn eigen artistieke werk. Hij is doelgericht als intuïtief in opbouw van zijn gelaagde beelden die ook een cross-over zijn tussen diverse beelden al dan niet zelf gemaakt, vaak verzameld en omgezet tot fotogravures of eventuele zeefdrukken, die hij manueel afdrukte op canvasdoeken. Het fotografische beeld wordt een vertrekpunt dat tevens in dialoog wordt gebracht met zijn objectkunst als schilderkunst. Hij experimenteert met het concept mixed media om zo zijn eigenheid en persoonlijke beeldtaal vorm te geven. Zijn referentiekader was zeker zijn omgeving en land, de Verenigde Staten van Amerika.

De Amerikaanse samenleving werd ook sterk uitgedaagd door het verzet tegen het bestaande segregatiesysteem. Begin jaren zestig van de vorige eeuw was een tijd van vernieuwing, technologie, vooruitgang en hoop die totaal ontwricht word eind jaren zestig.

Zelfs die American Dream, werd onderhevig aan allerlei kritische indrukken, burgerbewegingen en maatschappelijke veranderingen die zowel menselijk als politiek, veel chaos en verwarring creëerde omdat voor het eerst, ook de blik van de Afro-Americans, zichtbaar werd als belangrijke publieke figuren als Martin Luther King Jr en Malcom X. The American Dream was jammerlijk genoeg alleen het voorrecht van de blanke Amerikanen... En ja, de Amerikaanse samenleving werd terecht bekritiseerd door allerlei protestbewegingen als burgergroepen. Amerika werd geconfronteerd om in zijn eigen spiegel te kijken en zijn eigen samenleving onder het vergrootglas te leggen. Deze jaren zestig, in de 20ste eeuw, zijn belangrijke schakeljaren geworden voor de verdere emancipatiegedachten in alle lagen van de bevolking. En alles echoot nog verder na, in deze 21ste eeuw.

Misschien wel herkenbaar naar de chaos en verzet als protesten in onze tijd of onze 21ste eeuw? Een heropleving als een herontdekking van zijn manier van communiceren, beelden gecombineerd tot zijn 'Combines'. Hij speelde met objecten, schilderijen en fotografie. Waar de dagelijkse realiteit een sterke input werd in zijn oeuvre. Stedelijke thema's als onderwerpen uit de kranten of nieuws, werden inspiratiebronnen. Later evolueerde dit naar een mix van persoonlijke als onpersoonlijke elementen die samen komen. Hij haalde zijn inspiratie uit alles wat hij tegen kwam.

De herontdekking van zijn werk werd een push forward om mijn eigen werk te blijven ontwikkelen en een kracht te vinden in hoe hij zijn werken maakten. Het is een visueel en intuïtief verwantschap dat een innerlijke kracht geeft aan mijn eigen oeuvre als werk.

Robert Rauschenberg nodigde de wereld uit in zijn atelier, leven en werk. Hij maakte de brug tussen leven, samenleving en kunst.

Hij was gul en open en deelde alles met iedereen. Hij stond in de wereld, in zijn bestaan en zijn omgeving.

"I am for an art that is political-erotic-mystical, that does something other than sit on its ass in a museum."

Robert Rauschenberg